Schlösser Karol Ernest
Karol Ernest Schlösser (ur. 5 lipca 1832 r. w Ozorkowie, zm. 29 stycznia 1881 r. w Opatówku) – przemysłowiec ozorkowski, współwłaściciel zakładów schlösserowskich, filantrop.
Spis treści
Młodość i studia
Karol Ernest Schlösser był piątym z sześciorga dzieci wybitnego ozorkowskiego fabrykanta Friedricha Mathiasa Schlössera i Henrietty Wilhelminy Werner. Tak jak starszy brat, od początku był przyuczany do zawodu. Najpierw ukończył szkołę realną, potem został wysłany do Eupen w Nadrenii, gdzie uczył się i praktykował włókiennictwo i handel. Po śmierci ojca w 1848 r. przyjechał do Ozorkowa i po krótkim czasie ponownie wyjechał. Studiował we Wrocławiu i kontynuował naukę w Eupen, aby zdobyć gruntowne wykształcenie w zakresie przędzalnictwa bawełnianego.
Miał żywiołowy charakter, był całkowitym przeciwieństwem starszego brata. Działał impulsywnie, był emocjonalistą i marzycielem. Swoją przyszłość widział raczej w ziemiaństwie niż w przemyśle. W czasie studiów wstąpił do loży masońskiej.
Rodzina i pierwsze kroki w przemyśle
Początkowo ojcowskie przedsiębiorstwo przejął jego starszy brat, Henryk Wilhelm. W 1851 r. Karol Ernest dołączył do niego jako współwłaściciel. W l. 1851-1852 pomagał bratu w instalowaniu parku maszynowego na Strzeblewie. W swoich zakładach również przeprowadził gruntowną modernizację oraz rozbudowę (l. 1853-1856). Pomagał mu w tym Karol Wilhelm Scheibler. Kilkakrotnie odbywał podróże do Anglii i Francji, by tam zdobyć wiedzę praktyczną o zarządzaniu fabryką. W tym czasie faktycznym dyrektorem był Karol Scheibler (do 1855 r.). Po powrocie do kraju Karol Ernest zajął się reorganizacją „starych” zakładów. Zainstalował w nich nowe maszyny parowe i sprowadził angielskiego mechanika, Samuela Anleja z Manchesteru.
Rozpoczął zarządzanie zakładami razem z matką i założył rodzinę. Ożenił się z Anną Natalią Bucholtz. Ślub miał miejsce 15 maja 1861 r. w Warszawie[1]. Z tego związku urodziło się dziewięcioro dzieci:
- Fryderyk Kazimierz (1863-?)
- Anna Zofia (1864-?)
- Natalia Helena (1866-1884)
- Matylda Natalia (1868-?)
- Adolf Leonard (1869-1869)
- Karol Adolf (1871-?)
- Henryk Wilhelm (1873-1950)
- Wanda Józefina (1876-?)
- Ernest Otto (1879-1945)
Powolny upadek zakładów
Organizacja produkcji i podaży przędzy bawełnianej Karola Ernesta podlegała wspólnemu zarządowi z przędzalnią brata. Schlösserowie byli wielokrotnie wysoko nagradzani na międzynarodowych wystawach przemysłowych w Warszawie (1857), Londynie (1861), Paryżu (1867) i Petersburgu (1870).
W l. 1861-1864 miał miejsce „głód bawełniany”. Na skutek wojny secesyjnej ze Stanów Zjednoczonych nie napływała lepsza gatunkowo bawełna. Nastąpił okres stagnacji. W 1866 r. Karol Ernest już samodzielnie kierował przedsiębiorstwem. Zachował jednak imię ojca w nazwie firmy. Zwiększył nakład, uzależniając od siebie 513 tkaczy. Pracowali dla niego, produkując tkaniny z przędzy dostarczanej im przez fabrykanta. Schlösser przyjmował wyprodukowaną przez nich tkaninę, którą następnie wykańczał i farbował w swoim foluszu i farbiarni. W 1864 r. w Ozorkowie był już tylko jeden niezależny tkacz.
Po upadku powstania styczniowego władze dokonały nowego podziału administracyjnego na ziemiach polskich. W wyniku tych zmian Ozorków znalazł się w guberni kaliskiej, nastawionej bardziej na rolnictwo niż przemysł. Wówczas pogorszeniu uległy warunki pracy w fabrykach Karola. Przestał on bowiem w nie inwestować. Sprzedał zakład przy stawie „Wałach” Ickowi Rzepkowiczowi, a młyn Henrykowi Liedtkemu. Za uzyskane pieniądze nabył w 1878 r. majątek w Opatówku pod Kaliszem i wyprowadził się z Ozorkowa. Natalia pozostała w pałacu przy ul. Zajączka 162 (obecnie ul. Listopadowa 6b, siedziba Młodzieżowego Domu Kultury), nadzorując zakłady i motarnię.
Życie ziemiańskie
Oprócz Opatówka Karol Ernest Schlösser nabył folwarki w Brzezinach, Józefowie, Rożennie, Winiarach i Zajączkach. W Opatówku prowadził wzorowe gospodarstwo gospodarstwo rolnicze i hodowlane[2]. Miał własną stadninę koni. We wsi Winiary założył browar w 1877 r. Zamieszkał w dawnym pałacu gen. Józefa Zajączka.
W 1880 r. wspólnie z bratem Henrykiem, Józefem Wernerem, Karolem Scheiblerem i Wiktorem Saengerem kupili Lućmierz i Leśmierz wraz z cukrownią. W czerwcu 1881 r. założyli spółkę handlową pod nazwą „Fabryka Cukru Leśmierz”. Każdy z uczestników był właścicielem 1/5 wartości całego majątku.
Działalność filantropijna i charytatywna
Karol Ernest Schlösser udzielał się społecznie. Był radnym miasta Ozorkowa, ławnikiem, członkiem Rady Parafialnej i Towarzystwa Ubezpieczeń. Tak jak pozostali Schlösserowie czynnie uczestniczył w życiu gminy ewangelickiej, m.in. finansując zbór. Na jego pomoc finansową mogli liczyć potrzebujący ozorkowianie, w tym ubodzy i chorzy pracownicy. Udzielał sukiennikom niskoprocentowych pożyczek i rozkładał je na bezprocentowe raty, a robotnikom rozdawał darmowe obiady i bezzwrotne zapomogi. Wspólnie z bratem finansował kolonie dla dzieci robotników i organizował opiekę medyczną (kasa chorych, bezpłatna opieka medyczna). Przyczynił się do budowy szpitala epidemicznego w Łęczycy. Finansował również szkołę. Miał swój udział także w organizowaniu Banku Handlowego w Łodzi.
Śmierć
Zmarł w tajemniczych okolicznościach w wieku 49 lat. Krążyły wówczas plotki, że go otruto. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Ozorkowie. Po jego śmierci owdowiała Natalia Schlösser odkupiła licytowaną przędzalnię i zarządzała innymi przedsięwzięciami.
Bibliografia
- Górny P. A., Cmentarz ewangelicko-augsburski w Ozorkowie, Ozorków 2010.
- Górny P. A., Przemysł starszy od miasta, Ozorków 2014.
- Makarewicz Z., Dzieje rodziny Schlösserów z Ozorkowa do 1914 roku, [w:] Zgierskie Zeszyty Regionalne, t. IV, Zgierz 2009.
- Polski Słownik Biograficzny, t. XXXV, Wrocław 1994.
Oprac. Marianna Różalska
