Lause Gottlieb

Jan Gottlieb Lause (ur. 1784 r. w Międzychodzie (niem. Birnbaum), zm. 25 października 1857 r. w Ozorkowie) - osadnik, rymarz, przedsiębiorca przemysłu włókienniczego, prekursor przemysłu włókienniczego w Królestwie Polskim.

Biografia

Podpis Gottlieba Lausego

Gottlieb (Bogumił) Lause przybył do Ozorkowa z Wielkiego Księstwa Poznańskiego pomiędzy 1809 a 1811 r. Był rymarzem wyznania ewangelickiego, synem Bogusława (również rymarza) i Lebegotty z Jokschów. Otrzymał od Ignacego Starzyńskiego dwie działki w rejonie obecnego MOK-u. Szybko zmienił profesję i zajął się sukiennictwem, co przyniosło mu spore korzyści finansowe. Prawdopodobnie założył pierwszy scentralizowany, włókienniczy zakład przemysłowy w centralnej Polsce.

Ożenił się z Dorotą z Bredów, z którą miał sześcioro dzieci: Bogumiła (1818-?) Karola Roberta (1823-1827), Matyldę Dorotę (1827-?), Gustawa Ignacego (1831-1880)i Eleonorę Emilię (1834-?) i Karola Adolfa (1838-1891).

W 1820 r. Lause wykupił od Starzyńskiego działki, które dotychczas dzierżawił. Później kupił także młyn i olejarnię na Strzeblewie. Młyn przerobił na farbiarnię, a olejarnię na prasownię i folusz. Otrzymał prawo do połowu ryb w dolnym biegu Bzury i kopania gliny na terenie majątku Starzyńskiego. Następnie przystąpił do rozbudowy przedsiębiorstwa. W starym zakładzie mieściły się warsztaty sukiennicze i magazyn wełny, a w nowym farbowano, strzyżono i folowano tkaniny. Składano je następnie w wybudowanym na Strzeblewie magazynie.

Interesy Lausego układały się pomyślnie, ale prowadzone były nieuczciwie. Nie stosował się do opłat celnych i nie plombował przesyłek. Z powodu uchybień poniósł duże straty materialne. Doceniał natomiast siłę reklamy. Jako jedyny ozorkowski przedsiębiorca reklamował swoje wyroby na warszawskiej wystawie w 1828 r. Władze wysoko oceniały jego przedsiębiorstwo, bowiem jego firma znalazła się wśród siedmiu najlepszych przedsiębiorstw w województwie mazowieckim.

Kres kwitnącemu przedsiębiorstwu przemysłu wełnianego przyniosło powstanie listopadowe. Lause zbankrutował, bowiem nie otrzymał od Komisji Rządowej Wojny pieniędzy za dostarczony towar. Powstanie upadło, a wraz z nim zakład Gottlieba Lausego. Zmuszony został do redukcji liczby pracowników i produkcji. Drugą przyczyną były nowe zasady celne, które uczyniły przemysł wełniany nieopłacalnym. Pozbawiony kapitału obrotowego, Lause zwrócił się z prośbą o kredyt. Otrzymał pieniądze, lecz suma była niewystarczająca. Zwrócił się do Friedricha Mathiasa Schlössera i Christiana Wilhelma Wernera, którzy udzielili mu pożyczki pod zastaw hipoteczny. Pomoc okazała się pułapką – Schlösser i Werner wystąpili na drodze sądowej o zwrot pożyczki. Lause zainwestował wszystkie pieniądze w przedsiębiorstwo, w związku z czym ogłosił bankructwo, mimo że inwestycje przynosiły stopniowe efekty. W 1842 r. stał się niewypłacalny. Lause spłaciłby długi, gdyby nie wierzyciele, którym zależało na zlikwidowaniu konkurencji. Zarówno nieruchomości, jak i mienie ruchome zostały zajęte. W 1845 r. właścicielem zakładu na Strzeblewie stał się Friedrich Mathias Schlösser. Zakład w Ozorkowie przeszedł w ręce Beniamina Schultza, który reprezentował interesy Wernera po jego śmierci.

Gottlieb Lause uzyskał w 1846 r. świadectwo ubóstwa. Zwrócił się do władz miejskich z prośbą o przydział młyna lub ziemi. Nie miał siły na zakładanie nowego przedsiębiorstwa. Nie wiadomo jednak, czy otrzymał pomoc.

Wśród ozorkowian popularne było stwierdzenie, że nagła śmierć Friedricha Mathiasa Schlössera (zmarł w 1848 r. na cholerę) to kara za krzywdy wyrządzone Gottliebowi Lausemu.

Źródła

1. Akta stanu cywilnego Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Ozorkowie.
2. Górny P.A., Przemysł starszy od miasta, Ozorków 2014.
3. Informacje nadesłane przez Katarzynę Pasik.

Oprac. Marianna Różalska